Historia, struktura, właściwości, zagrożenia i zastosowania sodu

1289
Philip Kelley

Plik sód Jest to metal alkaliczny z grupy 1 układu okresowego. Jego liczba atomowa to 11 i jest reprezentowana przez symbol chemiczny Na. Jest to metal lekki, mniej gęsty niż woda, koloru srebrno-białego, który szarzeje pod wpływem powietrza; dlatego jest przechowywany w parafinach lub gazach szlachetnych.

Ponadto jest to miękki metal, który można ciąć nożem i staje się kruchy w niskich temperaturach. Reaguje wybuchowo z wodą, tworząc wodorotlenek sodu i wodór w postaci gazowego; Reaguje również z wilgotnym powietrzem i wilgocią z gołych rąk.

Metaliczny sód przechowywany w butelce i zanurzony w oleju, aby nie reagował z powietrzem. Źródło: Hi-Res Images of Chemical Elements [CC BY 3.0 (https://creativecommons.org/licenses/by/3.0)]

Metal ten znajduje się w minerałach soli kamiennej, takich jak halit (chlorek sodu), w solankach i morzu. Chlorek sodu stanowi 80% wszystkich substancji rozpuszczonych w morzu, a sód występuje w ilości 1,05%. Jest to szósty element w obfitości skorupy ziemskiej.

Analiza widm światła pochodzącego z gwiazd umożliwiła wykrycie ich obecności w nich, w tym Słońca. Podobnie określono ich obecność w meteorytach..

Sód jest dobrym przewodnikiem cieplnym i elektrycznym, a także ma dużą zdolność pochłaniania ciepła. Doświadcza zjawiska fotoelektrycznego, to znaczy jest w stanie emitować elektrony, gdy jest oświetlony. Podczas spalania jego płomień emituje intensywne żółte światło..

Stopiony sód działa jako czynnik przenoszący ciepło, dlatego jest używany jako chłodziwo w niektórych reaktorach jądrowych. Znajduje również zastosowanie jako odtleniacz i reduktor metali, dlatego znalazł zastosowanie przy oczyszczaniu metali przejściowych, takich jak tytan i cyrkon.

Sód jest głównym czynnikiem przyczyniającym się do osmolarności przedziału zewnątrzkomórkowego i jego objętości. Odpowiada również za wytwarzanie potencjałów czynnościowych w pobudliwych komórkach i inicjację skurczu mięśni..

Nadmierne spożycie sodu może powodować: choroby układu krążenia, zwiększone ryzyko udaru, osteoporozę z powodu mobilizacji wapnia kostnego i uszkodzenie nerek.

Indeks artykułów

  • 1 Historia
  • 2 Struktura i konfiguracja elektronowa sodu
    • 2.1 Przejścia fazowe
    • 2.2 stopnie utlenienia
  • 3 Właściwości
    • 3.1 Opis fizyczny
    • 3.2 Masa atomowa
    • 3.3 Kolor
    • 3.4 Temperatura wrzenia
    • 3.5 Temperatura topnienia
    • 3.6 Gęstość
    • 3.7 Rozpuszczalność
    • 3.8 Prężność par
    • 3.9 Rozkład
    • 3.10 Temperatura samozapłonu
    • 3.11 Lepkość
    • 3.12 napięcie powierzchniowe
    • 3.13 Współczynnik załamania światła
    • 3.14 Elektroujemność
    • 3.15 Energia jonizacji
    • 3.16 Promień atomowy
    • 3.17 Promień kowalencyjny
    • 3.18 Rozszerzalność cieplna
    • 3.19 Przewodność cieplna
    • 3.20 Oporność elektryczna
  • 4 Nazewnictwo
  • 5 Rola biologiczna
    • 5.1 Składnik osmotyczny
    • 5.2 Produkcja potencjałów czynnościowych
  • 6 Gdzie znaleźć
    • 6.1 Skorupa ziemska
    • 6.2 Morze i mineralny halit
    • 6.3 Złoża soli
    • 6.4 Komórka Downs
  • 7 reakcji
    • 7.1 Tworzenie tlenków i wodorotlenków
    • 7.2 Z kwasami chlorowcowanymi
    • 7.3 Obniżki
    • 7.4 Z amoniakiem
    • 7.5 Organiczne
    • 7.6 Z metalami
  • 8 Ryzyka
  • 9 zastosowań
    • 9.1 Sód metaliczny
    • 9.2 Związki
  • 10 Referencje

Fabuła

Człowiek używa związków sodu od czasów starożytnych, zwłaszcza chlorku sodu (soli kuchennej) i węglanu sodu. O randze soli świadczy użycie łacińskiego słowa „salarium”, na oznaczenie ilości soli, jaką żołnierze otrzymali w ramach zapłaty..

W średniowieczu używano związku sodu z łacińską nazwą „sodanum”, co oznaczało ból głowy..

W 1807 roku Sir Humprey Davy wyodrębnił sód przez elektrolizę wodorotlenku sodu. Davy wyodrębnił również potas w czasie, gdy wodorotlenek sodu i wodorotlenek potasu uważano za substancje elementarne i nazywano alkaliami stałymi..

Davy w liście do przyjaciela napisał: „Rozłożyłem i ponownie skomponowałem utrwalone alkalia i odkryłem, że ich zasadami są dwie nowe substancje, wysoce łatwopalne substancje podobne do metali; ale jeden z nich jest bardziej łatwopalny niż drugi i bardzo reaktywny ”.

W 1814 roku Jöns Jakob w swoim Systemie symboli chemicznych użył skrótu Na dla łacińskiego słowa „natrium”, aby nazwać sód. To słowo pochodzi od egipskiej nazwy „natron” używanej w odniesieniu do węglanu sodu.

Struktura i konfiguracja elektronowa sodu

Metaliczny sód krystalizuje do struktury sześciennej (Bcc) skoncentrowanej na ciele. Dlatego jego atomy Na są ustawione tak, aby tworzyły sześciany, z których jeden znajduje się w środku, a każdy z ośmioma sąsiadami..

Struktura ta charakteryzuje się najmniejszą gęstością ze wszystkich, co jest zgodne z niską gęstością tego metalu; tak niski, że wraz z litem i potasem, jedynymi metalami, które mogą unosić się w wodzie ciekłej (oczywiście przed wybuchem). Do tej właściwości przyczynia się również jego niska masa atomowa w stosunku do jego dużego promienia atomowego..

Powstałe wiązanie metaliczne jest jednak dość słabe i można to wyjaśnić na podstawie konfiguracji elektronicznej:

[Ne] 3s1

Elektrony zamkniętej powłoki nie uczestniczą (przynajmniej w normalnych warunkach) w wiązaniu metalicznym; ale elektron na orbicie 3s. Atomy Na zachodzą na swoje orbitale 3s, tworząc pasmo walencyjne; A 3 pensy, puste, napędzające zespół.

To pasmo 3s, które jest w połowie pełne, a także ze względu na małą gęstość kryształu, powoduje, że siła rządzona przez „morze elektronów” jest słaba. W konsekwencji metaliczny sód może być cięty metalem i topi się tylko w 98ºC..

Przejścia fazowe

Kryształ sodu może ulegać zmianom w swojej strukturze w przypadku wzrostu ciśnienia; podczas gdy po podgrzaniu jest mało prawdopodobne, aby ulegał przemianom fazowym ze względu na jego niską temperaturę topnienia.

Po rozpoczęciu przemian fazowych właściwości metalu ulegają zmianie. Na przykład pierwsze przejście generuje strukturę sześcienną wyśrodkowaną na płaszczyźnie (fcc). W ten sposób rzadka struktura bcc jest zagęszczana do fcc przez prasowanie metalicznego sodu.

Być może nie powoduje to dostrzegalnej zmiany właściwości sodu innych niż jego gęstość. Jednakże, gdy ciśnienia są bardzo wysokie, związki alotropowe (a nie polimorfy, ponieważ są czystym metalem) nieoczekiwanie stają się izolatorami i elektrodami; to znaczy nawet elektrony są unieruchomione w krysztale jako aniony i nie krążą swobodnie.

Oprócz powyższego zmieniają się również ich kolory; sód przestaje być szarawy, staje się ciemny, czerwonawy lub nawet przezroczysty, gdy wzrasta ciśnienie robocze.

Liczby utleniania

Biorąc pod uwagę orbital walencyjny 3s, gdy sód traci swój jedyny elektron, szybko przekształca się w kation Na.+, który jest izoelektroniczny do neonu. Oznacza to, że zarówno Na+ podobnie jak Ne mają taką samą liczbę elektronów. Jeśli zakłada się obecność Na+ w związku mówi się, że jego stopień utlenienia wynosi +1.

Natomiast jeśli dzieje się odwrotnie, to znaczy sód zyskuje elektron, jego wynikowa konfiguracja elektronowa to [Ne] 3sdwa; teraz jest izoelektroniczny z magnezem, będącym anionem Na- zwany soduro. Jeśli zakłada się obecność Na- w związku, wówczas sód będzie miał stopień utlenienia -1.

Nieruchomości

Roztwór chlorku etylowo-sodowego płonący, powodując charakterystyczny żółty kolor płomienia dla tego metalu. Źródło: Der Messer [CC BY-SA 3.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)]

Opis fizyczny

Miękki, ciągliwy, ciągliwy metal lekki.

Masa atomowa

22,989 g / mol.

Kolor

Sód to lekki srebrzysty metal. Świeżo ścięte błyszczą, ale w kontakcie z powietrzem tracą połysk i stają się matowe. Miękki w temperaturze, ale dość twardy w temperaturze -20 ºC.

Temperatura wrzenia

880 ºC.

Temperatura topnienia

97,82 ºC (prawie 98 ºC).

Gęstość

W temperaturze pokojowej: 0,968 g / cm3.

W stanie ciekłym (temperatura topnienia): 0,927 g / cm3.

Rozpuszczalność

Nierozpuszczalny w benzenie, nafcie i nafcie. Rozpuszcza się w ciekłym amoniaku, dając niebieski roztwór. Rozpuszcza się w rtęci tworząc amalgamat.

Ciśnienie pary

Temperatura 802 K: 1 kPa; to znaczy, że jego prężność par jest znacznie niska, nawet w wysokich temperaturach.

Rozkład

Rozkłada się gwałtownie w wodzie, tworząc wodorotlenek sodu i wodór.

Temperatura samozapłonu

120-125 ºC.

Lepkość

0,680 cP w 100 ºC

Napięcie powierzchniowe

192 dyn / cm w temperaturze topnienia.

Współczynnik załamania światła

4.22.

Elektroujemność

0,93 w skali Paulinga.

Energia jonizacji

Pierwsza jonizacja: 495,8 kJ / mol.

Druga jonizacja: 4562 kJ / mol.

Trzecia jonizacja: 6910,3 kJ / mol.

Radio atomowe

186 wieczorem.

Promień kowalencyjny

166 ± 21:00.

Rozszerzalność cieplna

71 µm (mK) w 26 ° C.

Przewodność cieplna

132,3 W / m K do 293,15 K..

Rezystancja

4,77 x 10-8 Ωm przy 293 K..

Nomenklatura

Ponieważ sód ma unikalny stopień utlenienia +1, nazwy jego związków, zgodnie z nomenklaturą zapasów, są uproszczone, ponieważ liczba ta nie jest podana w nawiasach ani za pomocą cyfr rzymskich..

W ten sam sposób ich nazwy zgodnie z tradycyjną nomenklaturą kończą się końcówką -ico.

Na przykład NaCl jest chlorkiem sodu zgodnie z nomenklaturą zapasów, przy czym chlorek sodu (I) jest błędny. Nazywa się go również monochlorkiem sodu, zgodnie z systematyczną nomenklaturą; i chlorek sodu, zgodnie z tradycyjną nomenklaturą. Jednak jego najczęstszą nazwą jest sól kuchenna..

Rola biologiczna

Składnik osmotyczny

Sód ma zewnątrzkomórkowe stężenie 140 mmol / L, będąc w formie jonowej (Na+). Aby utrzymać elektroobojętność przedziału zewnątrzkomórkowego, Na+ towarzyszą aniony chlorkowe (Cl-) i wodorowęglan (HCO3-) o stężeniach odpowiednio 105 mmol / l i 25 mmol / l.

Kation Na+ Jest głównym składnikiem osmotycznym i ma największy udział w osmolarności przedziału zewnątrzkomórkowego, w taki sposób, że istnieje równa osmolarność między przedziałem zewnątrzkomórkowym i wewnątrzkomórkowym, co gwarantuje integralność przedziału wewnątrzkomórkowego..

Z drugiej strony wewnątrzkomórkowe stężenie Na+ wynosi 15 mmol / l. A więc: dlaczego dodatkowe i wewnątrzkomórkowe stężenia Na nie są równe?+?

Istnieją dwa powody, dla których tak się nie dzieje: a) błona plazmatyczna jest słabo przepuszczalna dla Na+. b) istnienie pompy Na+-K.+.

Pompa to system enzymatyczny występujący w błonie komórkowej, który wykorzystuje energię zawartą w ATP do usunięcia trzech atomów Na.+ i wprowadź dwa atomy K.+.

Ponadto istnieje zestaw hormonów, w tym aldosteron, który promując reabsorpcję sodu w nerkach, gwarantuje utrzymanie pozakomórkowego stężenia sodu na odpowiednim poziomie. Hormon antydiuretyczny pomaga w utrzymaniu objętości zewnątrzkomórkowej.

Produkcja potencjałów czynnościowych

Pobudliwe komórki (neurony i komórki mięśniowe) to te, które reagują na odpowiedni bodziec tworzeniem potencjału czynnościowego lub impulsu nerwowego. Komórki te utrzymują różnicę napięcia na błonie komórkowej..

Wnętrze komórki jest naładowane ujemnie w stosunku do zewnętrznej części komórki w warunkach spoczynkowych. Biorąc pod uwagę pewien bodziec, następuje wzrost przepuszczalności błony dla Na+ a niewielka ilość jonów Na dostaje się do komórki+, powodując ładowanie wnętrza ogniwa dodatnio.

Powyższe jest tym, co jest znane jako potencjał czynnościowy, który może rozprzestrzeniać się w całym neuronie i jest sposobem, w jaki informacje przez niego przemieszczają się..

Kiedy potencjał czynnościowy dociera do komórek mięśniowych, stymuluje je do skurczu poprzez mniej lub bardziej złożone mechanizmy..

Podsumowując, sód jest odpowiedzialny za wytwarzanie potencjałów czynnościowych w pobudliwych komórkach i inicjację skurczu komórek mięśniowych..

Gdzie to się znajduje

Skorupa ziemska

Sód jest siódmym najbardziej rozpowszechnionym pierwiastkiem w skorupie ziemskiej, stanowiąc 2,8%. Chlorek sodu jest częścią mineralnego halitu, który stanowi 80% substancji rozpuszczonych w morzu. Zawartość sodu w morzu wynosi 1,05%.

Sód jest pierwiastkiem bardzo reaktywnym, dlatego nie występuje w jego natywnej lub elementarnej postaci. Występuje w rozpuszczalnych minerałach, takich jak halit lub nierozpuszczalnych minerałach, takich jak kriolit (fluorek sodowo-glinowy).

Morze i mineralny halit

Oprócz morza w ogóle, Morze Martwe charakteryzuje się bardzo wysokim stężeniem różnych soli i minerałów, zwłaszcza chlorku sodu. Wielkie Jezioro Słone w Stanach Zjednoczonych również ma wysokie stężenie sodu.

Chlorek sodu jest prawie czysty w mineralnym halicie obecnym w morzu i strukturach skalnych. Sól kamienna lub mineralna jest mniej czysta niż halit, występujący w złożach minerałów w Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, Chinach i Rosji.

Złoża soli

Sól jest wydobywana z jej skalistych złóż poprzez fragmentację skał, a następnie proces oczyszczania soli. W innych przypadkach woda jest wprowadzana do zbiorników soli, aby ją rozpuścić i utworzyć solankę, która jest następnie wypompowywana na powierzchnię..

Sól pozyskiwana jest z morza w płytkich basenach zwanych salinami w wyniku parowania słonecznego. Uzyskana w ten sposób sól nazywana jest solą zatokową lub solą morską..

Komórka Downs

Sód uzyskano w wyniku karbotermicznej redukcji węglanu sodu w temperaturze 1100ºC. Obecnie powstaje w wyniku elektrolizy stopionego chlorku sodu z wykorzystaniem ogniwa Downsa.

Jednakże, ponieważ stopiony chlorek sodu ma temperaturę topnienia ~ 800 ° C, dodaje się chlorek wapnia lub węglan sodu w celu obniżenia temperatury topnienia do 600 ° C..

W komorze Downs katoda jest wykonana z żelaza o okrągłym kształcie, wokół anody węglowej. Produkty elektrolizy są oddzielone stalową siatką, aby zapobiec kontaktowi produktów elektrolizy: elementarnego sodu i chloru..

Na anodzie (+) zachodzi następująca reakcja utleniania:

2 Cl- (l) → Cldwa (g) + 2 e-

Tymczasem na katodzie (-) zachodzi następująca reakcja redukcji:

2 Na+ (l) + 2 e-    → 2 Na (l)

Reakcje

Tworzenie tlenków i wodorotlenków

W powietrzu bardzo reaguje w zależności od jego wilgotności. Reaguje tworząc film wodorotlenku sodu, który może absorbować dwutlenek węgla i ostatecznie tworzyć wodorowęglan sodu..

Utlenia się w powietrzu tworząc tlenek sodu (NadwaLUB). Podczas gdy ponadtlenek sodu (NaOdwa) jest przygotowywany przez podgrzanie metalicznego sodu do 300 ° C za pomocą tlenu pod wysokim ciśnieniem.

W stanie ciekłym zapala się w temperaturze 125 ° C, wytwarzając drażniący biały dym, który może wywołać kaszel. Podobnie silnie reaguje z wodą, tworząc wodorotlenek sodu i gazowy wodór, powodując wybuchowość reakcji. Ta reakcja jest silnie egzotermiczna..

Na + HdwaO → NaOH + 1/2 H.dwa  (3,367 kilokalorii / mol)

Z kwasami chlorowcowanymi

Chlorowcowane kwasy, takie jak kwas solny, reagują z sodem, tworząc odpowiednie halogenki. Tymczasem jego reakcja z kwasem azotowym wytwarza azotan sodu; a wraz z kwasem siarkowym wytwarza siarczan sodu.

Redukcje

Na redukuje tlenki metali przejściowych, wytwarzając odpowiednie metale poprzez uwalnianie ich z tlenu. Podobnie sód reaguje z halogenkami metali przejściowych, powodując wypieranie metali z utworzeniem chlorku sodu i uwalnianie metali..

Ta reakcja posłużyła do uzyskania metali przejściowych, w tym tytanu i tantalu..

Z amoniakiem

Sód wolno reaguje z ciekłym amoniakiem w niskiej temperaturze, tworząc sodamid (NaNHdwa) i wodór.

Na + NH3    → NaNHdwa     +       1/2 godzdwa

Ciekły amoniak służy jako rozpuszczalnik do reakcji sodu z różnymi metalami, w tym arsenem, tellurem, antymonem i bizmutem..

Organiczny

Reaguje z alkoholami, tworząc alkoholany lub alkoholany:

Na + ROH → RONa + 1/2 H.dwa

Powoduje dehalogenację związków organicznych, powodując podwojenie liczby atomów węgla w związku:

2 Na + 2 RCl → R-R + 2 NaCl

Oktan można wytwarzać przez dehalogenację bromku butanu sodem.

Z metalami

Sód może reagować z innymi metalami alkalicznymi, tworząc eutektykę: stop, który tworzy się w niższych temperaturach niż jego składniki; na przykład NaK, którego K procent wynosi 78%. Również sód tworzy stopy z berylem z niewielkim udziałem tego pierwszego.

Metale szlachetne, takie jak złoto, srebro, platyna, pallad i iryd, a także metale białe, takie jak ołów, cyna i antymon, tworzą stopy z ciekłym sodem..

Ryzyka

Jest to metal, który intensywnie reaguje z wodą. Dlatego kontakt z ludzkimi tkankami pokrytymi wodą może spowodować poważne uszkodzenia. Przy kontakcie ze skórą i oczami powoduje poważne oparzenia.

Ponadto w przypadku połknięcia może spowodować perforację przełyku i żołądka. Jednak pomimo tego, że obrażenia te są poważne, tylko niewielka część populacji jest na nie narażona..

Największe szkody, jakie może spowodować sód, wynika z jego nadmiernego spożycia w żywności lub napojach wytwarzanych przez ludzi.

Organizm ludzki potrzebuje 500 mg sodu na dobę, aby spełnić swoją funkcję w przewodzeniu nerwów, a także w skurczu mięśni.

Ale zwykle w diecie jest spożywana znacznie większa ilość sodu, co powoduje wzrost stężenia w osoczu i krwi tego samego.

Może to powodować wysokie ciśnienie krwi, choroby układu krążenia i udar..

Hipernatremia jest również związana z powstawaniem osteoporozy poprzez wywołanie odpływu wapnia z tkanki kostnej. Nerki mają problemy z utrzymaniem prawidłowego stężenia sodu w osoczu pomimo nadmiernego spożycia, co może prowadzić do uszkodzenia nerek.

Aplikacje

Metaliczny sód

Stosowany jest w hutnictwie jako odtleniacz i reduktor przy otrzymywaniu wapnia, cyrkonu, tytanu i innych metali. Na przykład redukuje czterochlorek tytanu (TiCl4) do produkcji metalicznego tytanu.

Stopiony sód jest używany jako czynnik przenoszący ciepło, dlatego jest używany jako chłodziwo w niektórych reaktorach jądrowych.

Jest używany jako surowiec do produkcji laurylosiarczanu sodu, głównego składnika syntetycznych detergentów. Zajmuje się również produkcją polimerów, takich jak nylon, oraz związków, takich jak cyjanek i nadtlenek sodu. Również w produkcji barwników i syntezie perfum.

Sód jest używany do oczyszczania węglowodorów oraz do polimeryzacji nierozpuszczalnych węglowodorów. Jest również używany w wielu redukcjach organicznych. Rozpuszczony w ciekłym amoniaku służy do redukcji alkinów do transalkenu.

Lampy sodowe buduje się do oświetlenia publicznego w miastach. Zapewniają one żółty kolor, podobny do tego obserwowanego podczas spalania sodu w zapalniczkach..

Sód działa jako środek osuszający, który w obecności benzofenonu daje niebieski kolor, wskazując, że produkt w procesie suszenia osiągnął pożądane suszenie.

Związki

Chlorek

Służy do przyprawiania i konserwowania żywności. W wyniku elektrolizy chlorku sodu powstaje podchloryn sodu (NaOCl), który jest stosowany w gospodarstwie domowym jako chlor. Ponadto jest stosowany jako przemysłowy wybielacz do papieru i masy tekstylnej lub do dezynfekcji wody..

Podchloryn sodu jest stosowany w niektórych preparatach leczniczych jako środek antyseptyczny i grzybobójczy..

Węglan i wodorowęglan

Węglan sodu jest używany do produkcji okularów, detergentów i środków czyszczących. Monohydrat węglanu sodu jest stosowany w fotografii jako składnik wywoływacza.

Soda oczyszczona jest źródłem dwutlenku węgla. Z tego powodu jest stosowany w proszkach do pieczenia, solach i napojach musujących, a także w gaśnicach proszkowych. Znajduje również zastosowanie w procesie garbowania i przygotowania wełny.

Wodorowęglan sodu jest związkiem zasadowym, stosowanym w lecznictwie nadkwaśności żołądka i moczu.

Siarczan

Wykorzystywany jest do produkcji papieru siarczanowego, tektury, szkła i detergentów. Tiosiarczan sodu jest używany w fotografii do korygowania negatywów i wywoływanych odbitek..

Wodorotlenek

Powszechnie nazywana sodą kaustyczną lub ługiem, stosowana jest do neutralizacji kwasów w rafinacji ropy naftowej. Reaguje z kwasami tłuszczowymi podczas produkcji mydła. Ponadto znajduje zastosowanie w obróbce celulozy.

Azotan

Stosowany jest jako nawóz dostarczający azot będący składnikiem dynamitu.

Bibliografia

  1. Shiver & Atkins. (2008). Chemia nieorganiczna. (Czwarta edycja). Mc Graw Hill.
  2. Sód. (2019). Sód. Odzyskane z: en.wikipedia.org
  3. Narodowe Centrum Informacji Biotechnologicznej. (2019). Sód. Baza danych PubChem. CID = 5360545. Odzyskany z: pubchem.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Ganong, W. F. (2003). Fizjologia medyczna wydanie XIX. Od redakcji The Modern Manual.
  5. Wikipedia. (2019). Sód. Odzyskane z: en.wikipedia.org
  6. Prezydent i stypendyści Harvard College. (2019). Sól i sód. Odzyskany z: hsph.harvard.edu
  7. Redaktorzy Encyclopaedia Britannica. (07 czerwca 2019). Sód. Encyclopædia Britannica. Odzyskany z: britannica.com

Jeszcze bez komentarzy