Plik płyty tektoniczne lub litosfery to bloki lub fragmenty, na które podzielona jest litosfera, które poruszają się ciągnięte przez płaszcz Ziemi. Płyty te zostały uformowane z płaszcza i ponownie z nim zintegrowane w ciągłym procesie od ostatnich 3 miliardów lat..
Z teorii Wegenera (dryf kontynentalny) i Hessa (ekspansja dna oceanu) utrwalono teorię tektoniki płyt. Teoria ta postuluje istnienie dwóch podstawowych typów płyt tektonicznych, oceanicznej i kontynentalnej.
Litosfera ma kilkadziesiąt płyt tektonicznych o różnej wielkości, a 8 największych to: euroazjatycka, afrykańska, australijska, północnoamerykańska, południowoamerykańska, z Nazca, Pacyfiku i Antarktydy. Płyty te poruszają się dzięki dynamice płaszcza i litosfery, dzięki prądom konwekcyjnym generowanym przez strumień cieplny..
Napięcie przepływu płaszcza ciągnie sztywną skorupę, która pęka i oddziela się, tworząc płyty. Kiedy płyty oceaniczne rozdzielają się, magma (stopiony bazalt) wypływa na powierzchnię i tworzy się nowe dno oceanu..
Indeks artykułów
Teoria pojawia się początkowo wraz z propozycjami Alfreda Wegenera w 1915 roku na temat dryfu kontynentalnego. Wegener postulował, że wszystkie kontynenty zostały zjednoczone, a następnie podzielone, rozdzielone i zderzone.
Wegener wydedukował swoje wnioski, badając geologię i kontury kontynentów, a także dane dotyczące rozmieszczenia skamieniałości fauny i flory. Na przykład, porównując wschodni kraniec Ameryki Południowej z zachodnim krańcem Afryki, zauważa się, że pasują one do siebie jak dwa elementy układanki.
Później, w 1960 roku Harry Hess zaproponował teorię rozszerzania się dna oceanu, wyjaśniając mechanizm tektoniki płyt. Później teorię wzmocniły prace Johna Tuzo Wilsona dotyczące poszerzenia dna oceanu i propozycje Jasona Morgana z 1963 r. Dotyczące istnienia piór płaszczowych..
W miarę gromadzenia dowodów na skład i dynamikę skorupy ziemskiej i płaszcza utrwalono teorię tektoniki płyt..
Ziemia powstała jako część Układu Słonecznego w procesie kondensacji wirującego kosmicznego pyłu poddanego grawitacyjnemu przyciąganiu. Ta masa pyłu była poddawana działaniu wysokich temperatur, a podczas ochładzania wzrastała jego gęstość i grawitacja..
Ten proces nadał mu obecny zaokrąglony kształt, wybrzuszony w Ekwadorze i spłaszczony na biegunach (spłaszczona sferoida).
Przyciąganie grawitacyjne określiło, że najgęstsze materiały znajdowały się w środku, a najmniej na zewnątrz. Chłodzenie tej geoidy z zewnątrz do wewnątrz określiło strukturę zróżnicowanych koncentrycznych warstw.
Warstwa zewnętrzna stwardniała po ochłodzeniu 4,4 miliarda lat temu, tworząc stosunkowo cienką skorupę (5-70 km) złożoną z krzemianów zwaną skorupą. Gęstość skorupy kontynentalnej jest mniejsza niż gęstość skorupy oceanicznej.
Pod skorupą znajduje się lepka warstwa o długości około 2855 km zwana płaszczem, a na końcu żarzący się rdzeń utworzony głównie z żelaza. Ten rdzeń o średnicy około 3.481 km jest podzielony na dwie warstwy, wewnętrzny rdzeń z litego żelaza i niklu oraz zewnętrzny rdzeń płynny..
Z punktu widzenia mechaniki płyt tektonicznych najbardziej istotnymi warstwami są skorupa i płaszcz.
Skórka jest sztywna, choć z pewną plastycznością i razem z górną warstwą płaszcza tworzy litosferę. Jest podzielony na fragmenty lub płyty o różnych rozmiarach, zwane płytami tektonicznymi..
Płaszcz z kolei składa się z dwóch różnych warstw, górnej i dolnej płaszcza. Górny płaszcz jest mniej lepki, ale płynny, podczas gdy dolny (poddany wyższemu ciśnieniu i temperaturze) jest bardziej lepki.
Górna warstwa płaszcza nazywana jest astenosferą i odgrywa ważną rolę, będąc w bezpośrednim kontakcie z litosferą. Astenosfera powoduje ruch płyt tektonicznych, czyli dryf kontynentalny i tworzy nowe dno oceanu w grzbietach.
Z drugiej strony generuje gorące punkty lub obszary gromadzenia się magmy pod skorupą z powodu piór płaszcza. Są to pionowe kanały magmy, które sięgają od astenosfery do skorupy.
Gęstość materiałów tworzących planetę i siła grawitacji determinowały układ warstw. Rosnące ciśnienie i temperatura wewnątrz Ziemi decydują o właściwościach mechanicznych tych warstw, czyli o ich sztywności lub płynności..
Z drugiej strony, siły, które sprzyjają przemieszczaniu się materiałów wewnątrz Ziemi, to strumień cieplny i grawitacja. W szczególności wymiana ciepła przez konwekcję jest kluczem do zrozumienia ruchu płyt tektonicznych..
Konwekcja objawia się cyrkulacją materii płaszcza, w której cieplejsze dolne warstwy unoszą się i wypierają chłodniejsze warstwy górne, które opadają. Warstwy, które się podnoszą, tracą ciepło, a te, które opadają, zwiększają swoją temperaturę, napędzając tym samym cykl.
Na niektórych obszarach głębokiego oceanu występują wulkaniczne pasma górskie, czyli obszary, w których nastąpiło pęknięcie płyt. Te pęknięcia są spowodowane naprężeniami generowanymi przez ruch litosfery popychany przez astenosferę..
Przepływ lepkiego płaszcza napina sztywną skorupę i oddziela płyty tektoniczne. Na tych obszarach, zwanych grzbietami oceanicznymi, stopiony bazalt podnosi się pod wpływem ciśnienia wewnętrznego i wypływa przez skorupę, tworząc nowe dno oceanu..
Płyty tektoniczne są zasadniczo dwojakiego rodzaju, oceaniczne i kontynentalne, generując w ten sposób trzy możliwości zbieżnych granic między płytami. Są to zbieganie się płyty kontynentalnej z oceaniczną, oceanicznej z drugą oceaniczną i kontynentalnej z drugą kontynentalną..
Składają się ze skorupy oceanicznej (gęstszej niż kontynentalna) i zbudowanej z krzemianów żelaza i magnezu (skały maficzne). Skorupa tych płyt jest cieńsza (średnio 7 km) w porównaniu ze skorupą kontynentalną i zawsze jest pokryta wodami morskimi..
Skorupa kontynentalna składa się z krzemianów sodu, potasu i glinu (skały felsic), które mają mniejszą gęstość niż skorupa oceaniczna. Jest to płyta o grubszej skorupie, osiągająca w pasmach górskich nawet 70 km grubości.
Jest to tak naprawdę płyta mieszana, w której choć przeważa skorupa kontynentalna, występują również części oceaniczne.
Tradycyjnie rozpoznawanych jest 7 dużych płyt tektonicznych: euroazjatyckiej, afrykańskiej, australijskiej, północnoamerykańskiej, południowoamerykańskiej, Pacyfiku i Antarktydy. Istnieją również płyty pośrednie, takie jak Nazca, Filipiny, Coco i Karaiby oraz inne bardzo małe.
Niektóre z niewielkich rozmiarów to Anatolia i Morze Egejskie, a tylko na zachodnim Pacyfiku znajduje się ponad 20 małych płyt tektonicznych..
Poniżej opisano niektóre z najważniejszych:
Ta płyta tektoniczna obejmuje Europę, prawie całą Azję, część Północnego Atlantyku i Arktykę. Azja nie obejmuje Hindustanu, Azji Południowo-Wschodniej i Dalekowschodniej Syberii, Mongolii i Chin.
Jest to głównie kontynentalna płyta tektoniczna z rozbieżnymi granicami na grzbiecie atlantyckim na zachodzie. Podczas gdy na południu przedstawia zbieżną granicę z płytami afrykańskimi, arabskimi i indyjskimi, a na wschodzie z różnymi mniejszymi płytami kontynentalnymi.
Obejmuje wschodni Atlantyk i prawie cały kontynent afrykański, z wyjątkiem jego wschodniego pasa, który odpowiada płytom arabskim i somalijskim. Granice tej płyty są rozbieżne na całym jej obwodzie, z wyjątkiem jej kontaktu z płytą euroazjatycką, która jest zbieżna.
Australijska płyta tektoniczna obejmuje Australię, Nową Zelandię i części południowo-zachodniego Pacyfiku. Australijska płyta pokazuje rozbieżne granice na południu i zachodzie, podczas gdy na północy i wschodzie jej granice są zbieżne.
Obejmuje cały subkontynent północnoamerykański aż po Półwysep Jukatan, Grenlandię, część Islandii, obszary zachodniego Atlantyku Północnego i Arktykę. Granice tej płyty są rozbieżne od grzbietu atlantyckiego na wschodzie i zbiegają się na Pacyfiku.
Podczas gdy na wybrzeżu Pacyfiku oddziałuje z dwiema małymi płytami z przekształcającymi się granicami (Coco i Juan de Fuca).
Obejmuje subkontynent o tej samej nazwie i ma inne granice niż grzbiet atlantycki. Podczas gdy po zachodniej stronie pokazuje zbieżne granice z płytą Nazca, na południowym zachodzie z Antarktydą, a na północy oddziałuje z płytą karaibską.
Jest to płyta oceaniczna z rozbieżnymi granicami od grzbietu Pacyfiku, oddzielająca ją od płyty Nazca. Z drugiej strony na północy i zachodzie ma zbieżne granice z płytami północnoamerykańskimi, euroazjatyckimi, filipińskimi i australijskimi..
Ta płyta tektoniczna obejmuje cały szelf kontynentalny Antarktydy i ocean o tej samej nazwie, z rozbieżnymi granicami na jego obwodzie..
Składa się z płyty oceanicznej, która przechodzi w zachodnie wybrzeże płyty południowoamerykańskiej (konwergencja). Podczas gdy rozchodzi się na północy z płytą Coco, a na południu z Antarktydą.
Z drugiej strony na zachodzie odchodzi od płyty Pacyfiku od jej grzbietu, a jej zderzenie z płytą południowoamerykańską dało początek pasmowi górskiemu Andów..
Płyty tektoniczne lub wyznaczone fragmenty litosfery poruszają się przenoszone przez ruch astenosfery. Prądy konwekcyjne powodują przemieszczanie się lepkiego materiału płaszcza, tworząc komórki cyrkulacyjne.
Materiał płaszcza górnej warstwy (astenosfery) opada w niższej temperaturze, spychając gorący materiał poniżej. Ten cieplejszy materiał jest mniej gęsty i unosi się, wypierając materię i powodując jej ruch poziomy, aż ostygnie i ponownie opada..
Ten strumień lepkiego przepływu z płaszcza ciągnie płyty tektoniczne utworzone z materiału stałego (litosfera).
Kiedy płyty tektoniczne poruszają się, magma (stopiony bazalt) z wnętrza płaszcza wyłania się w punktach separacji. Ten wyłaniający się bazalt tworzy nowe dno oceanu, wypychając poziomo stare podłoże, a skorupa rozszerza się..
Gdy dno oceanu się rozszerza, zderza się z masami kontynentu. Ponieważ to dno jest gęstsze niż szelf kontynentalny, opada pod nim (subdukcja), więc topi się i ponownie staje się częścią płaszcza..
W ten sposób materiał podąża za cyklem napędzanym konwekcją, a płyty tektoniczne dryfują po powierzchni planety..
Ruch płaszcza spowodowany konwekcją i ruchem płyt tektonicznych litosfery powoduje dryf kontynentalny. To jest względne przemieszczenie kontynentów względem siebie..
Od czasu powstania płyt tektonicznych około 3 miliardów lat temu, w różnym czasie łączyły się one i dzieliły. Ostatnia wielka zbieżność większości mas kontynentalnych miała miejsce 300 milionów lat temu wraz z powstaniem superkontynentu Pangea.
Następnie, w miarę kontynuowania ruchów, Pangea ponownie rozpadła się, tworząc obecne kontynenty, które nadal się poruszają.
Płyty tektoniczne stykają się ze sobą, tworząc trzy podstawowe typy ograniczeń w zależności od ich ruchu względnego. Kiedy dwie płyty zderzają się ze sobą, określa się to jako zbieżną lub niszczącą granicę, czy to ortogonalną (zderzenie czołowe), czy ukośną.
Z drugiej strony, gdy płyty oddalają się od siebie, nazywa się to granicą rozbieżną lub konstruktywną, jak ma to miejsce w przypadku grzbietów oceanicznych. Przykładem rozbieżnej granicy jest oddzielenie płyty południowoamerykańskiej i afrykańskiej od grzbietu Oceanu Atlantyckiego..
Podczas gdy dwie płyty ocierają się na boki poruszając się w przeciwnych kierunkach wzdłuż uskoku transformacji, nazywa się to granicą transformacji. W Kalifornii dochodzi do przekształcenia granicy między płytami północnoamerykańskimi i pacyficznymi, tworząc uskok San Andrés..
Wzrost Himalajów jest spowodowany zderzeniem płyty indyjskiej z płytą euroazjatycką, która jest ortogonalną zbieżną granicą. W tym przypadku jest to zbieżność dwóch płyt kontynentalnych, więc zachodzi odwodzenie (integracja dwóch mas kontynentalnych podnosząca relief).
Ze względu na ruch obrotowy Ziemi płyty tektoniczne poruszają się, obracając się wokół wyimaginowanej osi. Ten ruch oznacza, że dwie zderzające się płyty zmieniają kąt, przechodząc od w pełni zbieżnej (ortogonalnej) granicy do ukośnej.
Następnie będą poruszać się na boki w przeciwnych kierunkach (granica transformacji) i ostatecznie przyjmą ruch rozbieżny, oddzielając.
Opisane kierunki ruchu są postrzegane w okresach milionów lat, ponieważ skala dryfu kontynentów jest mierzona w milimetrach na rok. Dlatego w skali człowieka nie jest łatwo dostrzec ideę przemieszczenia płyt tektonicznych..
Na przykład płyta afrykańska zderza się z płytą euroazjatycką, tworząc pasmo górskie Betic na Półwyspie Iberyjskim z szybkością 5 mm / rok. Podczas gdy maksymalna zarejestrowana prędkość to przemieszczenie generowane we wschodnim grzbiecie Pacyfiku, które wynosi 15 mm / rok..
Ruch płyt tektonicznych uwalnia energię z wnętrza planety na granicach płyt mechanicznie (trzęsienia ziemi) i termicznie (wulkanizm). Z kolei przemieszczenia, wstrząsy i tarcia kształtują rzeźbę lądu i oceanu.
Strumień cieplny płaszcza i jego cyrkulacja przez konwekcję wypychają magmę lub stopiony bazalt w kierunku powierzchni, powodując erupcje wulkanów. Te z kolei powodują katastrofy, wyrzucając lawę, gazy i cząsteczki zanieczyszczające środowisko.
Zbieg dwóch płyt oceanicznych może wytworzyć łańcuchy wulkanów, które wyłaniają się jako łuki wysp. Na zbieżności płyty oceanicznej z kontynentalną tworzą się kontynentalne łuki wulkaniczne, takie jak transkeksykański pas wulkaniczny..
Zderzenie płyt tektonicznych, a zwłaszcza granice transformacji, powoduje ruchy sejsmiczne lub trzęsienia ziemi. Niektóre z nich osiągają wielkie rozmiary i negatywnie wpływają na ludzi, niszcząc infrastrukturę i powodując śmierć ludzi..
Wśród konsekwencji tych zjawisk są fale pływowe lub tsunami, kiedy ruch sejsmiczny zachodzi w oceanie.
Ruch i wzajemne oddziaływanie płyt tektonicznych modeluje ukształtowanie terenu i dno oceanu. Wielkie kontynentalne pasma górskie, takie jak Andy i Appalachy, są produktem zbieżności płyt tektonicznych, gdy następuje subdukcja, i Himalajów przez uprowadzenie.
Z kolei ze względu na równowagę izostatyczną lub grawitacyjną, gdy jeden obszar unosi się, inny jest formowany jako zagłębienie lub równina. Procesy rozkurczowe, takie jak uskoki, fałdowanie i inne, są spowodowane ruchami płyt tektonicznych.
Rozmieszczenie mas kontynentalnych wpływa na reżim prądów morskich i klimat na świecie. Duże masy kontynentalne ze względu na zbieżność płyt tworzą bardziej suche wnętrza kontynentów, co z kolei wpływa na cykl wodny.
W ten sam sposób wzniesienia górskie powstałe w wyniku procesów subdukcji i odwodzenia wpływają na reżim wiatrowy i rozkład opadów..
Jeszcze bez komentarzy